Çocuklarda Özgüven Eksikliği: Aileler İçin 7 İpucu

Çocuklarda Özgüven Eksikliği: Aileler İçin 7 İpucu

Çocuklarda özgüven eksikliği bazen sessizce ilerler; bazen de okul başarısı, arkadaş ilişkileri ve ev içi iletişimi topyekun etkileyebilir. İzmir’de çocuk ve ergenlerle çalışırken görüyoruz ki, küçük ve düzenli dokunuşlar büyük fark yaratıyor; çünkü özgüven öğrenilen bir beceri. Fakat her çocuk aynı değil, dolayısı ile yaklaşımımızı çocuğun mizacına ve yaşına göre esnetmek gerekiyor. Kısaca söylecek olursak, doğru adımlar evde başlıyor.

Çocuklarda Özgüven Eksikliği Nedir?

Özgüven, “değerliyim ve yapabilirim” duygusunun dengeli hâlidir. Ama yalnızca başarıya bağlanırsa kırılgan olur; çünkü çocuk her zorlandığında geri çekilebilir. Bunun yanı sıra, sürekli kıyaslama ve aşırı eleştiri, “zaten beceremem” düşüncesini besleyebilir. Demek ki hedefimiz kusursuzluk değil, deneyip öğrenme cesareti olmalı.

Belirti ve Yanılgılar: Ne Gözleriz?

• “Yapamam” ve “rezil olurum” gibi kaçınmacı cümleler
• Yeni etkinlikleri denemekten kaçınma; küçük hatalar yüzünden aşırı üzülme
• Arkadaş ilişkilerinde geri planda kalma ya da onay arama
• Mükemmeliyetçilik ve erteleme döngüsü

Farz edelim ki çocuğunuz yeni bir kulübe katılmak istemiyor. Belki tembel olduğu için değil; çocuklarda özgüven eksikliği nedeniyle reddedilmekten korkuyor.

Çocuklarda Özgüven Eksikliği İçin 7 İpucu

1) Süreç Odaklı Övgü Kullanın

“Zekisin” yerine “Bugün çok denedin ve yılmadın” deyin; çünkü süreç övgüsü tekrarı davet eder. Fakat sonuç odaklı övgü, zorlandığında çocuğu geri çekebilir.

2) Mikro Başarı Hedefleri Belirleyin

Günde 15 dakikalık okuma, 10 soru çözme, 5 dakika enstrüman denemesi gibi küçük hedefler koyun. Dolayısı ile başarının eşiği düşer ve “yapabildim” duygusu sık yaşanır.

3) Hata Dostu Ev Dili Oluşturun

“Hata yaptın” yerine “Ne öğrendik?” deyin. Bunun yanı sıra, siz de kendi küçük hatalarınızı paylaşın; çünkü model olmak, öğüt vermekten daha güçlüdür.

4) Kademeli Zorluk Sunun

Bir anda büyük hedefler göz korkutabilir. Demek ki seviyeyi küçük basamaklara bölmek (kolay–orta–biraz zor) özgüveni destekler.

5) Sorumluluk Verin, Yetkiyi Paylaşın

Masayı kurma, çantasını hazırlama, harçlık planı gibi yaşına uygun görevler verin. Ama işi elinden almayın; çünkü “sen yapamazsın” alt mesajı güveni zedeler.

6) Sosyal Deneyimleri Güvenli Alanda Çoğaltın

Küçük sunumlar, aile içi “gün hikâyesi”, komşu çocuğuyla ortak proje… Bu mikro sahneler “görülmek ve duyulmak” deneyimini artırır.

7) Duygulara İsim Verin ve Düzenleyin

“Şu an heyecanlısın, kalbin hızlı atıyor; iki tur nefes alalım.” Etiketlemek regülasyonu kolaylaştırır. Çünkü isim verdiğimiz duyguyu yönetmek daha kolaydır.

Ev İçin Mini Plan (Haftalık)

• Pzt–Çar–Cum: 15 dk “tek odaklı” pratik + 2 cümle süreç övgüsü
• Salı: Küçük sorumluluk (alışveriş listesi, masa düzeni)
• Perşembe: “Hata günlüğü”: Bu hafta hangi hatadan ne öğrendik?
• Cumartesi: Sosyal mini sahne (aileye kısa sunum, şiir okuma vb.)
• Pazar: Haftayı özetleyen 10 dakikalık sohbet (telefonlar kapalı)

Ama plan “başarısız olursak ceza” düzenine dönüşmesin; çünkü cezalar çocuklarda özgüven eksikliği döngüsünü derinleştirebilir. Esneklik, sürdürülebilirliği artırır.

Ne Zaman Profesyonel Destek Almalı?

Uzun süredir geri çekilme, belirgin kaygı ve okul/arkadaş yaşamında düşüş varsa, bir uzmanla görüşmek faydalıdır. İzmir’de yüz yüze ve online görüşmeler yapıyoruz; dolayısı ile şehir dışından da destek mümkün.

Kaynaklar

• UNICEF – Activities to develop a connection with your child
• APA – Help kids navigate friendships
• WHO – Adolescent mental health

Randevu ve İletişim

İzmir’de çocuk ve ergen danışmanlığı sunuyoruz; bunun yanı sıra ailelere ebeveynlik desteği de veriyoruz. Siz de benzer konularda destek isterseniz, iletişim sayfası üzerinden bize ulaşabilirsiniz.